• 14 марта 2024
logo
флаг Адыгеи герб Адыгейска
Уахътэр зэокIы, хабзэр къэнэжьы

Уахътэр зэокIы, хабзэр къэнэжьы

ШэкIогъум и 28-м ЦДО «ЮТА»-м ныбжьыкIэ зэхахьэ щырекIокIыгъ. Мурадэу зэIукIэгъум иIагъэр: шэн-зэхэтыкIэ дахэу адыгэхэм ахэлъхэм сабыйхэр нэIуасэ афэшIыны-гъэнхэу ыкIи тилъэхьан щыбгъэфедэн плъэкIынэу ахэтхэм пIуныгъэ-гъэсэныгъэмкIэ мэхьанэу яIэр ащымыгъупшэу ягъэшIэгъэныр. Адыгэ лъэпкъым идэхагъэ, ишэн хабзэ шIагъохэр къизыIотыкIрэ орэдхэр, усэхэр, гущыIэжъхэр, хырыхыхьэхэр, джэгукIэхэр, IурыIупчIэхэр зэIукIэм боу щызэхэтхыгъэх.

- Ныбджэгъу цIыкIухэр! Тыфай бэ шъулъэгъунэу, лъэпкъым ишэн дахэхэр шъушIэнхэу, - джащ фэдэ гущыIэмкIэ зещакIоу ЛIымыщэкъо Марет зэхахьэ къызэIуихыгъ. - Ижъырэ дунаим тызэкIэIэбэжьымэ ныбжьы-кIэ зэхахьэм раIощтыгъэхэр «чэщ дэс». Пчыхьэу зэхахьэти ныбжьы-кIэхэр чэщ реным чэфыщтыгъэх, джэгущтыгъэх, сэмэркъэухэр ашIыщты-гъэх, пшъашъэмэ пщэрыхьакIэ сэнэхьатэу ахэлъыр дакIэм фэIазэм къыгъэлъагъощтыгъэ.

«Чэщ дэсыр» хырыхыхьэкIэ тыублагъ. Шъо шъошIа ахэр? «Сыхьат мыгъэпс, унэм исыр къегъэущы», сыд ар? Тэрэз, «атакъэ». «Нэ цIыкIу, пэ цIыкIу, джэдыгу цIыкIу зыщыгъ»? Ар цыгъо.

ГущыIэжъхэу адыгэмэ яIэхэр зэхэтфыгъэх: «ШIу шIэри, псым хадз», «делэм уипаIо ети, блъэкI», «Акъылыр - былым, былымыр - осэпс», «Зэ пIощтым, тIо егупшыс», «ГущыIи псалъэ, зыплъыхьи тIыс», «Уижъ ыIорэр шIэ, уикIэ ышIырэр шхы» ыкIи нэмыкIхэр.

Бзылъыфыгъэр зэрагъашIощтыгъэ-ми тытегущыIагъ. Илъэс щэкI тешIэ къэси адыгэ хабзэм Хасэр хэплъэжьыщтыгъэ. Хабзэр уахътэм диштэу зэрагъэфэжьыщтыгъэ. Хабзэм диштэрэ зекIуакIэ бзылъфыгъэм рапэсы. Бзылъфыгъэр, ыныбжь емылъытыгъэу, сыдигъокIи нахьыжъ чIыпIэм, джабгъум агъэуцу.

Адыгэмэ егъашIэм яхабз теплъэ тэрэз уиIэу, пщыгъыр дахэу къыокIоу, узэкIужьэу цIыфмэ уахэхьаныр. ЗэкIэ зыIапэ къыхьыщтыгъэр бзылъфыгъэр ары. Пшъэшъэжъыер ицIыкIугъом щегъэжьагъэу мастэ зещэнырмэ, лъэныстэ гъэIoрышIэнымрэ афагъасэщтыгъэ.

ЗэIукIэм джыри ныбжьыкIэхэм гущыIэ лъапIэу, дахэу, шъабэу янэмэ афагъэшъуашэхэрэм ащытегущы-Iагъэх. Ахэр сыдикъокIи хьазырых IэпыIэгъу къытфэхъунхэу, чIыпIэ къиным тыращынэу. Тянэхэм ягуфэбэныгъэ тищыIэныгъэ къытфагъэпсынкIэ, тыкъегъэфабэ. Орэдым зэрэхэтым фэд: «Синанэу, синанэ дах, дунаир сфэогъэдах, насыпыр о къысэптыгъ, дунаир о сфыхэпхыгъ».

Чэузыр лъэпкъ зекIакIэхэм язехьан нэсыгъ. Адэ шъошIа лIыжъым зы нэбгырэ е нэбгыритIу игъусэу лъэсэу зыгорэм кIо зыхъукIэ нахьыкIэхэр задэщытынхэ фаер? Зы нэбгырэмэ лIыжым игъусэр, анахьыкIэр сэмэгумкIэ, нэбгыритIумэ, анахьикIэр джамб-гъумкIэ щытын фае. Ащ хэлъыр мары. ЛIыжъыр зыгорэм фаеу ыIофытэнэу хъумэ, зытефэрэр анахьыкIэр ары. Ар загокIырэм адрэр адыгэ хабзэм тетэу лIыжъым исэмэгукIэ щытэу къэнэ.
Чанэу зэхахьэм кIэлэцIыкIухэр хэлэжьагъэх: адыгэ хабзэм фэгъэхъыгэ къэшIыгъо кIэкIхэр гъэшIэгъонхэу къагъэлъэгъуагъэх, езбырхэр къаIуа-гъэх. КIэухым хабзэм диштэу къа-шъокIэ пчэгум текIыжьыгъэх.

- Ныбджэгъухэр, адыгэ лъэпкъым игугъапIэр шъоры. Лъэпкъым ыпсэр - бзэмрэ хабзэмрэ. Адыгабзэр жъугъэбэгъонэу, адыгэ хабзэм шъурыгъозэнэу, адыгэм игъашIэ лъыжъугъэ-кIотэнэу тышъущэгугъы, - зещакIом къызэфихьысыжьыгъ.

ПхъэчэяшIэ Суанд.

Возврат к списку

Top