- 17 апреля 2024
Ижъым ижъыщым къыщыублагъэу адыгэхэм сабый къэхъугъакIэм Iофыгъо зэфэшъхьафхэр фызэхащэщтыгъэх. ЛIэшIэгъу зэкIэлъыкIохэм къапкъырыкIхи тинепэрэ мафэ къыднэсыжьыгъэ шэн-зэхэтыкIэ хабзэхэу сабыим иапэрэ мафэу дунаим къызтехъуагъэм щегъэжьагъэу илъэс охъуфэкIэ фырагъэкIокIыщтыгъэхэм ягугъу мы тхыгъэм къащытшIыщт. ЗышIэрэм ыгу къэкIыжьын, зымышIэрэм ишIэныгъэ хигъэхъон...
Ижъым ижъыщым къыщыублагъэу адыгэхэм сабый къэхъугъакIэм Iофыгъо зэфэшъхьафхэр фызэхащэщтыгъэх. ЛIэшIэгъу зэкIэлъыкIохэм къапкъырыкIхи тинепэрэ мафэ къыднэсыжьыгъэ шэн-зэхэтыкIэ хабзэхэу сабыим иапэрэ мафэу дунаим къызтехъуагъэм щегъэжьагъэу илъэс охъуфэкIэ фырагъэкIокIыщтыгъэхэм ягугъу мы тхыгъэм къащытшIыщт. ЗышIэрэм ыгу къэкIыжьын, зымышIэрэм ишIэныгъэ хигъэхъон...
ГушIуапкI
Гъэтхэ маз. Мафэр фабэ. Тыгъэр шIэтэу чылэм шъхьащыт. Бзыу цIыкIухэр зэпэжъыухэзэ орэдым рагъэхъу. Жьыбгъэ тIэкIоу къепщэрэм чъыг пкIашъэхэр шъабэу егъэIушъашъэх.
Ахьмэдыкъомэ я Дэнэф цIыкIу зыгорэм дэгузажъоу зэрежэрэр къыхэщэу тIэкIу шIэрэм къэс къэлапчъэм дэплъы.
Бэ темышIэу бзылъфыгъэ купэу урам цыпэм къыщылъэгъуагъэхэм янэжъ ахелъагъо. Пэгъочъы шIоигъоу зыкъепхъуатэ, ау зыкъеIажэ, унэм елъэдэжьышъ, гуIэзэ ятэшыпхъум феIопщы:
- Нэфсэт, нанэ къэкIожьы! Зэгоутын фай къэбарэу щыIэр ымышIэу!
Зы чIыпIэ имызэгъэшъоу унэр къизыкIухьыкIрэ бзылъфыгъэ ныбжьыкIэр шъхьангъупчъэм псынкIэу кIэрыхьэзэ, къэсэмэркъэу:
- Ащ тэ къэбарэу къыфэтхьыгъэм гушIапкIэ дэгъу тефэ.
- Сэры, сэры гушIуапкIэр зыер! СыолъэIу, о зи къэмыIу!-зимышIэжьэу дэпкIэтае Дэнэф.
Хъяр гумэкIыр ынэмэ къакIихэу Гощнурэ унэм къехьажьы.
- ГушIуапкIэ къаштэ, нан! ГушIуапкIэ къаштэ !-ыIозэ пшъэшъэжъыер янэжъ ечъэлIэ.
- Шыкур, си Аллахь, зэкIэри дэхэ-дахэу зэпэкIэкIыгъэмэ! - гум щызэу Гощнурэ жьы къещэ, дунаир зыфэмыхъужьэу гушIорэ сабыир ыгъашIоу зыIэкIеубытэшъ, зыщагъэгъозэгъэ къэбарым хьалэлныгъэу фыриIэр къыхэщэу, къеIо:-Боу къыостын, си Дэнэф. Армырми, къэбар гушIуагъор апэу къыспэзгъохрэм дышъэ фэсщэинэу Iо зытеслъхьажьыгъагъ. Хэт, синэфын, тиунагъо хахъо фэхъугъэр?
- ШынахьыкIэ цIыкIу сиI, нэндах!
- Ахьмэдыкъомэ алъапсэ джыри нахь зиубгъугъ, ар насыпышху,-лIакъоу зыщыщ хъужьыгъэм зэрэщыгушIукIрэр къыхэщыгъ Гощнурэ.
ПхъэнтIэкIу лъхъанчэу Дэнэф къыфигъэкIотагъэм ар етIысэхышъ, гупшысэ IэшIоу зэлъызыштэхэрэр къыриIотыкIхэ шIоигъоу къырегъажьэ:
- НасыпышIоу тисабый Тхьэм къыгъэхъугъ, ижъуагъо дахэ чIыпIэ мафэ ошъогум щыфыхихыгъ.
Нэфсэт зэхихрэр ыгъэшIагъоу IощхыпцIыкIы:
- Сыдым фапшIэра, тян?
- ЕгъэшIэрэ хъишъэ дахэу къытэнэсыжьыгъэр, шIошIхъуныгъэ зыфысигъэшIэу, сыгу къилъэдагъ. Ащ къызэриIорэмкIэ, цIыфэу мы чIылъэм къытехъорэм пэпчъ ошъогум жъуагъо щыриI! Апэрэ жьыкъэщэгъоу тшIырэм къыщыублагъэу, ащ тищыIэныгъэ гъогу къытфигъэнэфэу ташъхьагъы ит, тпсэ зыщыхэкIрэм - мэкIуасэ. Сабыим инасып къыхьыгъэу аIо, цIыфышIоу фыкъуагъэм къыкIэлъыкIоу къызыхъукIэ. Сыда пIомэ, зидунай зыхъожьыгъэм ижъуагъо зэрытыгъэ чIыпIэ мафэм къэхъугъакIэм ижъуагъо еуцошъ ары…
Дэнэф янэжъ ымэкъэ шъабэ къыгъэрэхьатыгъэу самбырэу ыкокIы ис. ШIогъэшIэгъонэу къыIорэм кIэдэIукIы. Ыгу цIыкIуи ыгъэлъэпырапэу лъагэу зарегъэIэты. ЗэрэхъурэмкIэ, чыжьэу-чыжьэу ошъогум итэкъухьэгъэ жъуагъохэм ежьыри, яни, яти, янэжъи, ятэжъи, Нэфсэти, зэкIэми яжъуагъохэр ахэтых. ЫшынахьыкIэ цIыкIуи ижъогъо кIэкъэпсыбзэ зэпэжъыужьэу ахэмэ къахэкIошъагъ… Ау ащ фэдизэу бэдэдэ хъурэ жъуагъомэ шъхьадж иер таущтэу къахигъотэжьра?..
Нэфсэти ным игущыIэхэмэ тIэкIу-тIэкIоу аухъытэзэ зыIэпащэ. ЕгъэшIагъо: пэсэрэ цIыфым сыдэу осэшхо зыфишIыжьыщтыгъа?! Анахь тын лIапIэу ом хилъэгъуагъэр зыфигъэшъошэжьыгъ. Ежьыррэ жъогъо чыжьэмрэ зы гъашIэ зэдыряIэу ылъытагъ. Мы хъишъэм икъежьапIэ куоу тарихъым хахьэ. Мэджусый диным иджэрпэджэжьмэ ар зэу ащыщ. Идэхагъэрэ, купкIэу хэлъыхэмрэ агъэкIодрэп.
-ТхьаусхакIо сызфэкIогъагъэмэ ахэкIыжьыгъэ лIыр зэрэ адыгэ шъолъырэу щызэлъашIэщтыгъ. Боу ар Iушыгъ, зэфагъ, гукIэгъугъ, ылъэпкъыкIэ лъэш дэдэу чаныгъэ. Ащ фэдэу сисабый Тхьэм ешI!-Игупшысэ-гурышэхэр Гощнурэ лъегъэкIуатэх:- къинымрэ хъярымрэ зэготхэу дунаим къырэкIох. Зихьэдэгъэ унагъом непэ инэшхъэй, тэрыкIэ непэрэ мафэр-хъяр. Арыба зыкIаIорэр: «Зимыхьэдагъм-инысащ»
ТэкIурэ зэрэщысыгъэр зытриушъогъожьэу бысымгуащэр къэгузэжъуагъ:
- СищысыкIай. КъэкIо-накIоу къыкIо-кIыщтыр бэ, пщэрыхьаным фежьэгъэн фай. ЛIыжъыми икъэкIожьыгъу.
- Сэ татэ сыпэгъокIынышъ гушIуапкIэ тезгъэфэщт,-Iофыгъо шIагъоу къыхигъэщыгъэм джыри пидзэжьын зэрилъэкIыщтым гу лъетэшъ Дэнэф жьыкоренэу унэм ебыбыкIы.
Янэрэ ыпхъурэ унэм къызызэдинэхэкIэ ным игумэкI ышъхьэ къырехы:
- Нысэри сабыйри сыдэу щытха,Нэфсэт?
- ЗэкIэри дэгъу, умыгумэкI, тян!
- А си Аллахь, сыпфэраз, шыкур. «Хъушъэн ихьагъэр бэным лъэкъо лъэныкъокIэ дэт» аIо, тигумэкIхэм хъяр кIэух афэпшIыгъ, си Тхьэ лъэпIэ нэф!
Пшъэшъэжъыеу къилъэдэжьыгъэм язэдэгущыIэгъу зэпегъао:
- Нэндах, нэнау зэрэтиIэр зэкIэми зэлъашIэнэу татэ унэм быракъ къыпишIэнэу ыIуагъ. Дэшхо чъыгри сшынахьыкIэ фигъэтIысхьащт,-зы жьыкъэщэгъукIэ къыдигъэтэкъугъ гумзэгъэ цIыкIум.
- Ары, сипшъашъ, дэшхо чъыг уятэжъ ыгъэтIысхьанэу рихъухьагъ. Пасэм ипэсэжьым щыублагъэу сабый къэхъугъакIэм чъыг фагъэтIысхьэ. Лэжьыгъэ къэзымытрэ чъыгыр къэхъугъакIэм еппэсыныр шIоп. Сыда зыпIокIэ бэгъощтэп, унэгъо шIэгъу уахътэм зынэскIэ сабыинчъэ хъуным щыщынахьыщтыгъэх, - зэфэхьысыжь къышIыгъ ныжъым.
Къогъум къот быракъхэм яз епхъуатэшъ, ечъэжьэжьы, ау янэжъ къэгуIэ:
- А сикуку, цIыфхэр бгъэгъощэщтых. Шъэожъые зэрэтиIэр афэзыIопщыщтыр быракъ шъозэикI плъыжьыр ары, ощ паекIэ а быракъ къолэнэу къэпштагъэр пытлъэгъагъ.
Чъэм зэрэхэтэу быракъ къолэныр плъыжьымкIэ зэблехъужьышъ, Дэнэф унэм елъэтыжьы.
-Тятэ тихъяр фэшIыкIэ шхонч омэкъэ ыгъэIущтба?-адыгэ-шэн зэхэтыкIэхэм хэшIыкI зэрэфыряIэр къыхэщэу Нэфсэт къэупчIэ.
- Хьэдагъэ чылэм дэтэу она?!-пхъум игулъытэ зэрэтемыфагъэр фыхегъэунэфыкIы ным.
- Ары шъыу, - зеухыижьы Нэфсэт.
- Ащи игъо ифэн . Мэфищ тешIэу омэ емыкIу хэлъыжьэп.
ПчъэкIыбы хъугъа-мыхъугъа зыщаIощтым Дэнэф къефэрзэжьы. Бзылъфыгъэ заулэ ыуж итхэу къылъехьэх. Гъунэгъхэр Гощнури, Нэфсэти къафэгушIох, сэмэркъэукIэ Дэнэф ытхьакIумхэр «гуачых». Сабыир пIугъошIу-лэжьыгъэшIу къафэхъунэу, насыпышIоу, бэгъашIэу Тхьэм ышIынэу къафэлъаIох. Дэнэф ятэжъи къырагъэджэжьышъ, Исмахьили фэгушIох.
Бзылъфыгъэхэр зыщикIыжьыщтхэм, пчъэр къыIуеубгъукIышъ, ыIыгъым ынэгу уимыгъэлъэгъоу, хъулъфыгъэ лъэпэ лъагэ горэ унэм къехьэ.
КIы-кIыкI жъыутэхыр кIэракIэу зэфэдэкIэ зэщэкIыгъэшхор зыригъэуцохкIэ щытхэм кIалэр къашIэжьы. Ар Ахьмэдыкъомэ яунэкъощэу, зэшIокIышхо зиIэ Ибрахьимэ ихэгърэй. ЯнэIосэ кIалэм фэчэфхэу пэгъокIых, шIуфэс зэрахы.
ШIухьафтыныр зызэкIоцIахкIэ, кушъэ хъэрэ-пкIарэу къыкIоцIыкIыгъэм зэкIэми анэхэр теутIукIуапкIэх…
- «Анаим ипытэхэр къушъэ натI,
Хъэшъаим ипытэхэр кушъэ цаг,
Бланэм итхыцIашъо икушъэпс,
Щэрэбым идэхагъэ икушъэ бэщ!»*-гуапэм гум къышIудищыгъэу, гущыIэ хэшыкIыгъэ- зэкIужьхэр Исмахьилэ къеIох.-Джащ фэдиз щытхъу нарт Пэтэрэз икушъэ пылъэу тарихъым хэт. Олахьэ, сишъао къыфэпщагъэм, нарт кушъэм къыщигъакIэрэ щымыIэм!-еIошъ тын лъапIэм осэшхо бысымым реты.
Чэтыц фыжь зыпылъ щэбзащэу кушъэм гопхагъэм Гощнурэ гу лъетэ:
- Шъолъэгъуа, тикIалэ цIэ фэзыусыщтыр къэнэфагъ,-щэбзащэм Iэ фешIы.- Мыщ фэдэ хэбзэ дахэу лъэпкъым ыгъашIоу, лIэшIэгъу пчъагъэхэм къапкъырищыгъэр Ибрахьимэ фэдэмэ лъагъэкIуатэ.-КIэлэ хьакIэм нахь зыфегъазэ:-цIэусыныр ятэжърэ сэрырэ къыттефэщтыгъ нахь мышIэми адыгэ хабзэм диштэу зекIогъэ тиунэкъощым тигуапэу фэдгъэшъошэн.
- Мы тыным хэушъэфэгъэ мэхьаныр къызэрэжъугурыIощтым сыкъэзгъэкIуагъэм ицыхьэ телъыгъ. Арышъ, фиты сышъошIымэ, цIэр къэсIон,- ипшъэрылъ къыгъэунэфызэ кIалэм къеIо.-«АдыгэлIым цIэ тэрэз иIэн фай», ыIуи Ибрахьимэ шъэожъые къэхъугъакIэм «ТIахьир» фиусымэ шIоигъоу ыIуагъ.
- УлъыхъугъэкIи нахь дэгъу умыгъотынэу цIэ шIагъу.ТIахьирым «къабзэ» къекIы. ЫгукIи, ышъокIи къабзэу сикIалэ игъашIэ Тхьэм ешI!-Исмахьилэ мэкIаем кIэрэхьэшъ, тыжьын тутынылъэ къытрехы:-цIэ зыусырэм зыгорэ фащэи хабзэ. Ибрахьимэ гукъэкIыжьэу мыр сфетыжь. УимакIэ зышIомыбылымым уибэ шIобылымыщтэп, арышъ, хъэтэ пэмыхь ерэмышI! Опсэу, Хьазрэт, укъэзгъэкIуагъэми сызэрэфэразэр сфеIожь!
Цыгъо джан
Мэфэ заулэ тешIагъ. Дэнэф ипхъэгулъ чъыгэу щагу гузэгум зыщызыубгъугъэр пасэу къызэхэтIэмахьыгъ. Къэгъэгъэ шэплъыхэу пыушъэшъыкIыхэрэм ягъэтхэмэ IэшIу Iущэигъэ шъхьангъупчъэмкIэ жьым къырилъаси, унэ кIоцIыр зэфэдэкIэ зэлъиштагъ. ТIахьир цIыкIур ядэжь къащэжьыгъ. Сабыим зэрэунагъо щыгушIукIэу къыдеушъэкIышъ ифэIо-фашIэхэм ау ит. Яни, сабый пIуныр нахь псынкIэ къызэрэфэхъунэу, зэкIэ фэгъэхьазырыгъ.
Дэнэфи мэIэчъэ-лъачъэ, зыми зыхимыгъэны шIоигъу. Сабыир зэрагъэпкIыщтыр зэхихыгъэшъ янэжъ елъэIу:
- Нан, сшынахьыкIэ сэ сэгъэгъэпкIыба!
Лэджэнэу гъэпкIыпIэм рихьэрэр зэригъэуцоу, Гощнурэ пшъэшъэжъыем ышъхьашъо шъабэу Iэ щифэзэ, реIо:
- А сикукужъый, ар о пфэгъэцэкIэн Iофэп.
Пшъэшъэжъые цIыкIур пыдзыкIы хъугъэу, шIу зэралъэгъурэм къыкIичыгъэу гуцаф зэрэримгъэшIыщтым ныжъыр лъэшэу фэсакъы. ЯщыкIэгъэщт хьап-щыпхэр гъэпкIыпIэм къэзыхьырэ нысэм енэкIаозэ, къеIо:
- Ори укъыддеIэнэу тыпщэгугъу, си Дэнэф.
ЕтIанэ нысэм еупчIы:
- Сыдэу пIорэ, сэ «сипсыкIэ» тэрэгъэпкIа?
- Дэгъугъэ псы чъыIэтагъэу Дэнэф зэдгъэсагъэм мыдрэри едгъэсэгъагъэмэ,- теубытагъэу къыдрегъаштэ нысэм. Ащ иджэуап зэригуапэр гуащэми къыхэщы.
- КъуочIаджэу псыр згъэушэплъын, - зэкIэ зышIогъэшIэгъонэу къыгот пшъэшъэжъыем Гощнурэ къыфеIуатэ.- Нахьпэм сабыим иапэрэ гъэпкIын мамыкум щэхъу рагъэкIуалIэщтыгъэп.
- Мамыкур хэта, нан?
- Ари зэбгъэшIэнэу игъо уифэщт. Сабый цIынэ цIыкIум ыкIышъо еукъэбзы, узхэм ащеухъумэ аIощти, лэджэныпсым яжьэ хатакъощтыгъ. ЦIыф бзаджэмэ сабыим яягъэ рамыгъэкIынымкIэ ащ ишIогъэшхо къакIоу алъытэщтыгъ, - псыр зэIишIэзэ къеIуатэ Гощнурэ.
- Яжьэм щыгъоу хэлъхэр Iэзэгъу афэхъущтыгъ,-къеIо Зурет гъучI IэкIапэ мэкIаим къытрихызэ.
- Ары, Зурет, тинахьыжъхэм гулъытэшхо яIагъ, щысэтехыпIэ пшIын Iаджи къытфыщанагъ.
-Нан, мы гъучIым уфэещта? - янэ къыгъэ-тIылъыгъэм Дэнэф фегъэлъагъо.
- Синасып узэрэткIыгъур, сипшъашъ, ащ гу лъысымытэу, сыхэукъо пэтыгъ (щыгъупшагъэ фэдэу зешIы). ПшынахьыкIэ гъучIым фэдэу псэпытэу псыхьагъэ хъуным фэшIкIэ ар псым хэсымылъхьэ хъущтэп!
- Мы дышъэ Iэлъынри хэплъхьащта?- иупчъэхэр мыухыжь пшъэшъэжъыем.
- Ары, сикуку, хэслъхьащт.
- Дышъэм фэдэу дахэу хъунэу ара?
- Дышъэм фэдэу агъэлъапIэу, ищыIэныгъэ гъогуи зэпэлыдынэу, мылъкур къепкIэу щыIэнэу ары,- псым ичъыIагъэ IэнтэгъукIэ еуплъэкIузэ къеIо Гощнурэ.
Сабыир янэ гъэпкIыпIэм къырехьэ. Зыфэдэ мыхъужьын тын лъапIэу зэкIэ зэлъэIоу, зыми емылъэIужьрэ Тхьэшхом къаритыгъэм еIэсэкIзэ, Гощнурэ нысэм шъэожъыер къыIехы. КъыкIимыгъэщтэ-нэу фэсакъыпызэ апэрэу псым хегъэгъуалъхьэ. Нурэу ныжъым ынэгу къыкIихырэм кIэлэцIыкIур зэлъештэ.
- Пэтракъэ мыхъунэу, «пэкIыхьэжъи», «пэшъомбгъожъи» рамыIонэу пэцIыкIур дэхэпкъым идгъэуцон. Нэпцэ цIыкIухэри бзыу тэмитIоу зэдгъэ-фэн.ТхьакIумхэри шъхьэм диштэу готынхэу едгъэсэных, - ыIозэ,псынкIэу, фэIазэу сабыир ныжъым егъэпкIы. ЫнэкIэпэ цIыкIуи фырещэкIы, идэбжъыкъухэри егъэтэрэзых.
Гуащэмрэ нысэмрэ зэдеIэжьхэзэ шъэожъые цIыкIум псы къабзэ къырагъэчъэхыжьы, шашыф фыжьым кIоцIащахьышъ иунэ ахьыжьы. Джащ фэдизым Дэнэфи къыздрагъаIэ фэдэ зашIы.
- КIо, сипшъашъ, «цыгъо джанэр» къахь,-еIошъ Гощнурэ Дэнэф еIофытэ. ЗылъыгъакIорэм ыцIэ къыхигъэщэу теIункIэ.
Пчъагъэрэ къыштэмэ, шIогъэшIэгъонэу зэпиплъыхьэмэ ыгъэтIылъыжьыщтыгъэ джанэр Дэнэф къехьы.
- Еплъ, мам, нанэ джэнэ цIыкIоу ыдыгъэм. Олъэгъуа зэрэгъэшIэгъоныр? Нэфсэт къыщэфыгъэхэмэ афэдэп,- ежь зэригъэшIагъорэм елъытыгъэу яни тэрэзэу ригъэплъымэ шIоигъоу пшъэшъэжъыер мэгуIапэ.
- Шъыпкъэ, джэнэ къызэрыкIоп!-ынэIуи ыкIиби зэпиплъыхьэзэ къеIо Зурет.-Сыдэу Iудэнэ дэхаба хэщыгъэри!
Янэ игущыIэмэ къагъатхъэу, янэжъи иIэпэIэсагъэ рыгушхоу Дэнэф IогушIукIы.
- Мулинэ Iудэнэ зэмышъогъуиблыкIэ хэсыдыкIыгъ. Ахэмэ нэ бзаджэм сабыир щыухъумэнэу тэгугъэ. Аллахьым нэгъуаджэ къыптрерэмгъаплъ, сиIубыжъый! - сабый гъэпкIыгъакIэр зэкIилъэкIыхьэзэ, дэгущыIэ ныжъыр.
- ШэкIым ишъэбагъэ! Шъогъатхъ! - ыIэмычIэ чIиубытэгъэ джанэм феIо Зурет.
- Шъэбэн ыIомэ ыгъэшIагъэр бэ, илъэс пчъагъэрэ дгъэулэугъ, - еIо Гощнурэ.-КъэошIэжьа, сипшъашъ, «цыгъо джанэм» раIуалIэу озгъэшIэгъагъэр?
Ыыы,- Дэнэф къыIощтыр тIэкIу IэкIэгъупшыкIыгъэу ишъхьэшыгу хэпIэстхъэжьы.
- «Мы шэкIыр зэрэдахэу…»- ыпхъу цIыкIу къыдеIэ Зурет.
- «Зэрэпсаоу ыгъэшIагъэм фэдишъэ ерэгъашI мы джанэр зыфашIыгъэм!»-еIошъ Дэнэф къеухыжьы, ыгуи зэIужьэу ыпэ цIыкIу дегъэзые.
- Тамыгъэр хэты хидыкIыгъа?- джэнабгъэм тедэгъэ тхыпхъэ плъыжьым фиIозэ Зурет гуащэм еупчIы.
- Нахьыжъэу лъытэныгъэрэ, шъхьэкIэфэныгъэрэ зыфэтшIэу непэ тиIэр Дэхэос арыти, а IофымкIэ ащ селъэIугъ.
ТIэтIэй такъыр лагъэм къырехышъ Гощнурэ сабыим ышъхьац цыпэ хегъапкIэ. Дэнэф ар егъэшIагъо:
- Сыда ТIахьир ышъхьац уушIоижьра?
- Сабый къэхъугъакIэм, Дэнэф, ышъхьэ псыупIэпIэ цIыкIу, тIэсхъэ дэдэу иI. Уфэсакъыпэн фай ащ. Мы тIэтIэим ар тщимыгъэгъупшэу къытиIозэ-пытыщт: «Шъуфэсакъ, мардж, мы чIыпIэм!». КъыбгурыIуагъа, сикуку?
- Ары, нан,- еIо Дэнэф, ау зэхихыгъэм ишъыпкъэу хэгупшысыхьэ.
- ДжэнакIэр кIэмыдагъэу къэнагъ адэ?-ыгъэшIагъорэм фэдэу зешIы Зурет.
- ПшIэрэба «цыгъо джанэм» ыкIэ зэрэкIамыдэрэр? - ынэхэр къырегъэкIы Дэнэф.
- Сыда аущтэу зыкIаIорэр?
- Зыфадыгъэр бэрэ-бэрэ щыIэнэу ары, -къыпеупкIы пшъэшъэжъыем.
Сабыим ыпкъ лэнтIэ цIыкIухэм афэсакъыхэзэ джанэр щалъэнэу фежьэх.
- Зэгохыгъагъэмэ ищылъэн нахь IэшIэхыщтыгъ. Ау сабыим къеуцокIын фай иапэрэ джанэ, мылкур къеуцокIэу, насыпыр къетэкъохэу хъуным пае,-къеIо Гощнурэ.-Зэгохыгъэм джэнэкокIыри сыдэущтэу фэпшIын?
- ДжэнэкокIым нэнаум ришIэщтыр ошIа адэ,-тхьагъэпцIэу янэ фычIэплъы Дэнэф.
- Мы цIыкIужъыем зыгорэ ышIэшъун оIуа о,- къесэмэркъэужьы янэ.
- Адэ зэ нанэ еупчIыри? - янэжъ къыфиIотагъэр къыкIимыIотыкIыжьышъуным тещтыхьэу къеIо Дэнэф.
Сабыим джанэр зэрэфэхъурэм ыгъэгумэкIэу Гощнурэ еплъы.
- КIако хъугъэп ныIа?- анахь иным фэдэу янэжъ игумэкI дигощынэу къэупчIэ Дэнэф.
- Хьау, сикуку, икIахьыгъи тедгъэфагъ.
- КIакомэ сыд щышIыщта, Дэнэф?-пхъум иушэтын лъегъэкIуатэ Зурет.
- Ари пшIэрэба?
«Хьау» къыригъэкIэу янэ ышъхьэ зэригъэсысрэр шIощхэнэу Дэнэф янэжъы зыфегъазэ:
- КъаIоба, нан, о ошIэба?
- СэшIэ сшIошIы, -мэщхы Гощнурэ.-Бэрэ зэхэсхэу къыхэкIыгъ цIыф насыпынчъэм фаIоу: «Ицыгъо джанэ кIэкуагъэн фай»
Джы ори зэбгъэшIагъэба, мам, ТIахьирэ джэнэ кокIым ришIэщтыр? - иупчIэ къыфегъэзэжьы Дэнэф.
Зурет пшъэшъэжъыем шъабэу IощхыпцIэ ыкIи зыкъымыгъэзапэу, къафэбгъунджэу мэтIысышъ сабыир ыбгъэ кIегъэгъуалъхьэ.
- КъакIо, сикуку, саджэжь къэтIыс. ТIахьир цIыкIур уянэ рэхьатэу егъэгъашх. Плъэгъурэба къызэрэ-хъыжъпIыжърэр? Ишхэгъу къызэрэсыгъэр къыуигъашIэу ыIупшIэ цIыкIухэри къегъэхъублаблэх,-Гощнурэ Дэнэф зыгуегъэтIысхьэ. - Джыри «цыгъо джанэм» ехьылIагъэу къыпфэсIотэгъагъэхэр къэпшIэжьхэрэба? Апэрэ мафэхэр ары мэлаIичхэм насыпыр сабыим къызыфырахьыхырэр. Джанэ щымыгъымэ инасып зыдигъэтIылъыщтыр ымыгъотэу кIэлэцIыгур мэгузэжъожьы.
- Нан, адэ джанэр сшынахьыкI зыфэбдыгъэр, ау цыгъом иеу оIо? - ужыф цIыкIум иупчIэхэр фэухрэп.
- Сабыим ыцIэ джынэмэ зэхарамыгъэхынэу, ахэр агъэгъощэнхэу, агъэпцIэхэу къэхъугъакIэм иапэрэ джанэ «цыгъо джанэкIэ» зыкIеджэхэрэр, сикуку,- а упчIэри къыфызэхефы ныжъым.
Янэ ыкокIы щырэхьатыгъэ сабыир ымыгъэтхыонэу Гощнурэ ымакъэ егъэшъхъы.
- Сигуащэ зыдэкIуагъэм щышIу тхьэм ешI, кIэлэцIыкIу къыспыфэрэм къэс мэфэ тIокIитIум къыкIоцI сабыим цIыф лые тыригъаплъэщтыгъэп, «шIоп» ыIощтыгъэ. Сабыир зэрылъ унэм ипчъэлъэби цIыф бзаджэ щиухъумэнэм пае яжьэ тIэкIу Iуитакъощтыгъ. А мафэхэм къакIоцI сэри къысэхьылъэкIын Iоф сигъашIэщтыгъэп. Сипсауныгъэ нахь псынкIэу зыпкъ зэриуцожьыщтым ынаIэ тетыщтыгъ. Ар адыгэ хабзэм ишапхъэу аIощтыгъ. СлъэкIэу, Зурет, ори уиIэбжъэнакIэ згъэузыщтэп. Адэ, нынэ, сабыир гужъуакIэм къыдахрэп.
- Сыпфэраз, зыкъызэрэстепIэтыкIрэр къызгурэIо. ЗэкIэми укъыттеубгъуагъ,- рэзэныгъэрэ гукIэгъурэ игущыIэхэм ахэлъэу гуащэм фэхыеу нысэм къеIо.
Ыныбэ щизэу шхи бгъэм къыпытIэрыкIыжьыгъэ сабыир ным гупсэфэу ыгъэгъолъыжьыгъ. ТIахьир цIыкIум ышъхьагъ ит нэбгырищым агухэр фэбэгъэ IэшIум зэлъештэх: ныжъым гъунэнчъэу гъэшIо гущыIэхэр сабыим къыфепчъых, ным къызхимгъэщэу илъфыгъэ щегушIукIы, Дэнэф къыгурымыIоу ипкъынэ –лынэхэр гушIогъо-чэфым зэхиухъытагъэхэшъ, дунаир фэмыхъужьэу ыIупшIэ цIыкIухэ шIуречъэкIых…
Дэхъужъ Свет.
Чэтыжъ Марин.
Джыри къыкIэлъыкIощт.
