- 08 апреля 2024
Бзэр! Бзэр! Бзэр ары цIыфым ибыракъыр, инасыпыр. Дунэешхом тет лъэпкъ пэпчъ ежь иунаеу, игунэсэу, игушIуагъоу, игушъхьэлэжьэу бзэ иI. Апэрэ жьы къэщэгъум, апэрэ быдзыщэ гъуаткIор къызщыпIуфэрэ нэгъэупIэпIэгъум къыщегъэжьагъэу къытпкъырэхьэ бзэр. Ар уянэ ыбз, уятэ ыпс. Арыба ныдэлъфыбзэкIэ зыкIеджэхэ- рэр. Поэтэу МэщбэшIэ Исхъакъ мырэущтэу ытхыгъ:
Мы дунай нэфым апэрэ
псалъэр
Щыщ сфэзышIыгъэр
синэдэлъфыбз…
Ныдэлъфыбзэр о къыхэпхынэу щытэп, узыщыщ цIыф лъэпкъым ыбз. Ылъэпкъырэ ыбзэрэ афыриIэ шIулъэгъур хэтрэ цIыфи ищыIэныгъэкIэ лъэпсэ пытэу щыт. Нахьыжъхэм аIо: «Бзэ зимыIэм лъэпкъ иIэп. Ныдэлъфыбзэр лъэпкъыбз».
Псыкъефэх шкуашкоу зэпэжъынчыжьы сыбзэ. Мэкъэмэ дахэу къепшIыкIутIукIы синыдэлъфыбзэ. Жьыбгъэ шъабэм къыгъэущыгъэу къысэIушъашъэ синыдэлъфыбзэ. Тарихъым иджэрпэджэжьэу хэщэтыкIы силъэпкъ ыбзэ. Лэгъупкъопсэу ощхы ужым огум, нэр ыгъэчэфэу, къехьэ тятэжъ пIашъэхэм абзэ.
Тиныдэлъфыбзэ иамалхэр макIэхэу, тхьамыкIэу къызышIошIыхэри къытхэтых. Ащ фэдэмэ адригъаштэрэп поэтэу IэшIынэ Хьазрэт. Ащ занкIэу упчIэ къегъэуцу:
Хэта зыIуагъэр тыбзэ тхьамыкIэу,
Тыгум ихъыкIырэр фызэмыгъэкIоу?!
А упчIэм иджэуапи нафэу къыретыжьы:
Жабзэ пIулъмэ, бэ къырыпIонэу
ТиI адыгабзэ, зыми хэмыкIуакIэу.
Гукъао нахь мышIэми, тыбзэ тыщыукIыта-хьэу, пыдзыкI тшIэу къытэкIугъ уахътэ ыкIи тилъэпкъыбзэ ибайныгъэ икъу фэдизэу зэхэтымышIэу. Адыгабзэ гущыIэхэм япчъагъэ гурытымкIэ мин 25-30 мэхъу, ащ фэдиз гущыIалъэм дэтыр, ау джырэкIэ жабзэм нахьыбэу щыдгъэпсэуалъэрэр шъэ заул ныIэп. Ахэри цунтхъагъэхэу, нэмыкIыбзэм хэпхъагъэхэу тэгъэфедэх.
АщкIэ бзэр къэбгъэнэн плъэкIыщтэп.
Непэ тызхэт лъэхъаныр - охътэ нэлат. Дунаим бысымы щыхъугъэр мылъкур ары. Ар бзэмкIэ нахь зэман тIахъсэу, нахь икIодыпIэу щыт. Непэ ныдэлъфыбзэр пIэкIэлъми пIэкIэмылъыми уищыIэныгъэ пыч е чIэнэгъабэ фэмыхъункIи хъун. Ау чIэнэгъэшхоу бгъэтэрэзыжьын умылъэкIыжьынэу, Iамал узфэмыхъужьыщтыр лъэпкъым игушъхьэлэжь ары. А бзэу непэ хъэтэпэмыхь тшIырэм ибайныгъэ, икуугъэ, идэхагъэ икъоу уасэ фэтшIырэп. Зы илъэсэп, илъэсишъэп бзэм иугъоин, изэтегъэуцон, игъэкIэрэкIэн, изэгъэфэн лъэпкъыр зэрэпылъыгъэр. Ау зыхъукIэ бзэм уфэсакъын фай, сыда пIомэ Iэхъуамбэ тIуакIэмэ пшахъор зэрадэлъэлърэм фэдэу бзэр пIэкIэзын ылъэкIыщтышъ ары.
Тарихъым икущэрэхъ шъхьас иIэп, къэгъазэ иIэп. Адыгэхэр лъэхъэнэ зэфэшъхьафхэм гузэжъогъупIэ ифэхэу къызэрэхэкIыгъэр макIэп, хьэзабэу, гукъаоу къякIугъэр гъунэнчъ. Сыд гущэу силъэпкъи, сыбзи жьыхьарзэу къилъыгъэм зэридзэхэу бэдэдэрэ къыхэкIыгъа?!
Ау сыдэу зэхъуми тиныдэлъфыбзэ дунаим тезыгъэп, хэкужъым къинагъэхэм бзэр къакъонагъ. Тилъэпкъэгъухэу дунаим ипхъахь-итэкъу щыхъугъэхэми яIамал къызэрихъэу ар къаухъумагъ.
Хы ШIуцIэм иорхэм афэтхьэлагъэп сиадыгабзэ, гъабли, гъаи ракIын алъэкIыгъэп синыдэлъфыбзэ. Лъэпкъ тхьамыкIагъоми къыIэкIэкIыжьыгъ сыбзэ. Ар насыпыгъэкIэ лъэпкъым фэплъытэн фай, ащ мэхьанэшхо зэриIэм уехърэхъышэжьынэу щытэп.
ЫпшъэкIэ къызэрэсIуагъэу, иныдэлъфыбзэ зыIумылъыжь лъэпкъыр лъэпкъын ылъэкIы-жьыщтэп, бзэр IэкIэзымэ лъэпсэкIодэу дунаим тезыжьы.
Непэ адыгэгу зиIэу, адыгэ макъэ зызэхихкIэ зилъынтфэ къуапэ къэуфэрэм пэпчъ тиныдэлъфыбзэ дэлэжьэн фай. Тызэкъотмэ-тылъэш. Джащыгъум тыбзэ зедгъэужьыжьын, дгъэбзэрэбзэн тлъэкIыщт.
Тятэжъ-тянэжъ пIашъэхэм лъэпкъкIэнэу къытфыщанэгъэ бзэр къэтымыухъумэщт. Джар къыдгурыIозэ нахьыжъи нахьыкIи, кIэлэегъаджи, сатыушIи, Iэшъхьэтети, лэжьакIуи, динлэжьи, хэбзэIоф зехьи тызэкъотэу, бзэм икъэухъумэн, игъэкIэрэкIэн, игъэбэгъон тыфэлэжьэн фай, къыткIэхъухьэрэ сабыйхэм шIу ядгъэлъэгъун фай, сыда зыпIокIэ ахэр ары адыгэм инеущрэ мафэ лъызыгъэкIотэщтхэр.
Джащыгъум насып жъуагъоу зэпэлыдыжьэу къытшъхьащытыщт тилъэпкъыбзэ…
Чэтыжъ Марин,
кIэлэцIыкIухэм ягъэсэныгъэ тедзэ и Гупчэу «ЮТА» ипащ.
